دغدغه توسعه معادن رودخانه‌ای در آذربایجان غربی
برداشت بیش ازحد شن وماسه از معادن حاشیه رودخانه های استان موجب آسیب به محیط زیست شده است.
فعالیت‌های عمرانی در استان آذربایجان‌غربی در 10سال گذشته روند رو به‌رشدی داشته‌است و این‌گونه پروژه‌ها باوجود کمبود منابع‌مالی، به‌ویژه در بخش راه‌سازی، همچنان به مسیر خود ادامه داده‌اند.
کوهستانی بودن استان و تخریب مداوم جاده توسط عوامل طبیعی سبب شده تا همه‌ساله حجم زیادی از شن و ماسه در کارخانه‌های آسفالت‌سازی مصرف و در جاده‌ها به‌کار گرفته شود. این موضوع رونق فعالیت معادن را نیز به‌دنبال داشته و درحال‌حاضر بیش‌از 180واحد شست‌وشو و دانه‌بندی انواع شن و ماسه با اشتغالزایی برای هزارو ۸۸۶نفر دراستان درحال فعالیتند.
ده‌ها واحد معدنی شن و ماسه نیز با وجود دریافت مجوز، غیرفعالند و همچنان راکد مانده‌اند. این‌درحالی‌است که بیشتر معادن راکد استان در بخش غیر رودخانه‌ای هستند.در سال‌های اخیر برداشت آسان و کم‌هزینه شن و ماسه از معادن رودخانه‌ای، سبب شده تا برداشت‌های بی‌رویه از این معادن ادامه داشته باشد؛ موضوعی که زمینه‌ساز واردآمدن آسیب‌های زیادی به محیط زیست آذربایجان‌غربی شده‌است.
توسعه فعالیت معادن رودخانه‌ای
یک کارشناس محیط زیست با بیان اینکه در یک دهه گذشته روند اعطای مجوزهای معدن به سمت معادن رودخانه‌ای بوده‌است، می‌گوید: سالانه برای 50 تا 100معدن در استان مجوز صادر یا تمدید می‌شود که بیش‌از 60درصد از این مجوزها برای معادن رودخانه‌ای است.
«ناصر وحدتی» می‌افزاید: از یک سو برداشت آسان و کم‌هزینه از معادن رودخانه‌ای سبب شده سرمایه‌گذاران برای فعالیت دراین معادن رغبت بیشتری داشته باشند و درمقابل معادن غیررودخانه‌ای به‌مرور راکد شوند و ازسوی دیگر افزایش تقاضا برای مصرف شن و ماسه موجب برداشت بی‌رویه از معادنی شده که در حاشیه رودخانه‌ها فعالیت و از بستر رودخانه شن و ماسه برداشت می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: بهره‌برداری بیش‌از ظرفیت رسوبی رودخانه‌ها زمینه‌ساز بروز آثار جبران‌ناپذیری مانند تخریب رودخانه‌ها، تشدید عوامل وقوع سیلاب و نابودی اکوسیستم رودخانه‌ای در استان می‌شود.
وحدتی تصریح می‌کند: بخشی از رودخانه‌های استان فصلی است و گونه‌های مختلفی از جانداران در آنها زندگی می‌کنند که با برداشت بی‌رویه شن و ماسه، این گونه‌های جانوری و گیاهی درمعرض خطر نابودی قرار می‌گیرند.
مقابله با سودجویی‌ها
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان‌غربی نیز دراین زمینه با بیان اینکه شن و ماسه‌ای که از بستر رودخانه‌های فعال دائمی یا فصلی برداشت می‌شود نظام‌مند است، می‌گوید: برداشت این شن‌ها برای استفاده در عملیات ساختمانی و راه‌سازی، با تشخیص و صدور مجوز برداشت موقت ازسوی سازمان صنعت، معدن و تجارت صورت می‌گیرد.
«غلامرضا بابایی» با بیان اینکه موارد زیست محیطی دراین معادن باید رعایت شود، ادامه می‌دهد: ممنوعیت برداشت شن و ماسه از رودخانه‌ها طی فصول پاییز، زمستان و اوایل بهار به‌صورت سالانه و مستمر انجام می‌شود. وی اظهار می‌کند: برای دریافت مجوز برداشت از مسیل‌ها، دریافت موافقت سازمان آب منطقه‌ای استان ضروری است و معادن شن و ماسه هم از این قائده مستثنا نیستند.
بابایی می‌افزاید: برداشت شن و ماسه بدون دریافت مجوز، جرم تلقی می‌شود و هر فردی بدون دریافت پروانه اکتشاف، بهره‌برداری یا اجازه برداشت اقدام به حفاری‌های اکتشافی، استخراج، برداشت و بهره‌برداری مواد معدنی کند، متصرف در اموال‌عمومی و دولتی محسوب و براساس قوانین با او برخورد می‌شود.
این مسئول ادامه می‌دهد: برای مقابله با سودجویی‌های احتمالی، قیمت‌گذاری شن و ماسه صورت گرفته و همه فرایند برداشت تا مصرف این مواد، مشخص است و شهروندان نیز می‌توانند تخلف‌های احتمالی را به این سازمان منعکس کنند.
وی اضافه می‌کند: در جلسه‌های تأمین شن و ماسه استان که باحضور عالی‌ترین مقام‌های استان برگزار می‌شود، مشکلات مربوط به این حوزه هم بررسی و دستورها در بالاترین سطح استان اتخاذ می‌شود.
نظارت بیشتر بر روند صدور مجوزها
استاندار آذربایجان‌غربی نیز با انتقاد از وضعیت برداشت‌های غیرمجاز و بی‌رویه از معادن رودخانه‌ای استان، اظهار می‌کند: دستگاه‌های مسئول باید در زمینه نحوه صدور مجوزها، نحوه فعالیت معادن و همچنین مدیریت برداشت و مصرف شن و ماسه در استان جدی‌تر اقدام کنند.
«محمدمهدی شهریاری» با بیان اینکه نظارت‌ها نباید مانعی در تأمین شن و ماسه موردنیاز ساخت‌وسازهای مردم و همچنین پروژه‌های عمرانی به‌وجود آورد، می‌افزاید: بخشی از معادن شن و ماسه غیررودخانه‌ای، غیرفعال و راکد شده‌اند که باید دراین زمینه تجدیدنظرهای لازم انجام شود تا این معادن نیز فعال شوند و مدیریت برداشت دراستان به‌شکل بهتری صورت گیرد.
وی ادامه می‌دهد: مصالح رودخانه‌ای با هزینه کمی برداشت می‌شود و ازسوی دیگر کیفیت مناسب‌تری هم دارند و نیازی به فراوری و فناوری پیچیده و گران‌قیمت دراین حوزه نیست که همین موضوع سرمایه‌گذاران را به سمت این معادن سوق می‌دهد، اما در طرف دیگر ماجرا شاهد تخریب سازه‌های تقاطعی در رودخانه‌های استان هستیم.
شهریاری اضافه می‌کند: صیانت از منابع ملی و حفظ پویایی سیستم رودخانه و محیط زیست، وظیفه‌ای همگانی است و دستگاه‌های نظارتی باید بیشتر به این موضوع توجه کنند.
