نفس‌های انارک به شماره افتاده!

در چند سال گذشته کوه دره انجیر واقع در بخش شمالی شهر انارک نائین که مهمترین بخش منابع طبیعی این شهر است با بهره‌برداری معدنی و تولید آسفالت در معرض تخریب قرار گرفته که این روند باعث آسیب به زیست‌بوم منطقه شده است. حالا مردم و فعالان محیط‌زیستی این منطقه کارزاری را برای حل این معضل راه‌اندازی کردند.

به گزارش خبرنگار ایمنا، کوهستان دره انجیر که در رشته کوهی به طول ۴۰ و عرض هفت کیلومتر به نام بند انارک واقع شده از علت‌های اصلی شکل‌گیری شهر انارک است. در شمال این رشته کوه، کویر ماسه وجود دارد که به ریگ‌جن معروف است. منطقه انارک نائین ساختار زمین شناسی پیچیده‌ای دارد و تمام کانی‌ها در طول جاده نائین، انارک و انارک به چوپانان به وفور قابل مشاهده است. در شمال بند انارک معدن سربی به نام “نخلک”، قدمتی دو هزار و ۵۰۰ ساله دارد.

این منطقه میراث تاریخی گرانبهایی دارد و رشته کوه‌های آن منبع اصلی تأمین آب بوده و خاک آن برای کشاورزی غنی است. بیش از ۴۰ چشمه در این کوهستان وجود دارد و دره انجیر، بلندترین نقطه آن است. آب فراوان در کوهستان دره انجیر و دره‌های آن پوشش گیاهی و حیات جانوری بسیار خوبی را ایجاد کرده است، اما متأسفانه در سال‌های اخیر کوه دره انجیر مورد بهره‌برداری و معدن‌کاری قرار گرفته و با صدور مجوز ادارات منابع طبیعی و صمت شهرستان نائین جهت بهره‌برداری به یک کارخانه تولید آسفالت واگذار شده است که در صورت ادامه این روند، آسیب جدی به محیط زیست و منابع طبیعی انارک وارد خواهد شد که به هیچ وجه قابل جبران نیست.

این مجوز در حالی برای کارخانه مذکور صادر شده که محیط‌های دیگری برای تأمین مواد اولیه کارخانه در منطقه وجود دارد. حالا مردم و فعالان محیط زیست از این جریان ناراضی هستند و با راه‌اندازی کارزار و شکوائیه‌ای با سه هزار امضا، خواستار پیگیری مسئولان مربوطه و لغو مجوز بهره‌برداری و تخریب این کوه یا جایگزینی محل دیگری جهت تأمین مواد اولیه کارخانه هستند.
کوه دره انجیر منطقه آسیب‌پذیری است

محمد درویش، فعال محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: دره انجیر منطقه آسیب‌پذیری است و در این زمینه باید ارزیابی محیط زیستی انجام شود. انجام این ارزیابی مجدد خواسته ساکنان محلی است و باید برای آن اقدام شود.

وی می‌افزاید: این موضوع جدی است و نباید در این منطقه عملیات سازه محور انجام شود زیرا پوشش گیاهی آن نابود می‌شود و احتمال متروکه شدن و کاهش سازه‌های زیستی را به دنبال دارد و با توجه به ماده ۶۶ آئین دادرسی مردم می‌توانند اعتراض کنند چرا که تاب‌آوری سرزمین متأثر از مؤلفه‌های بسیاری است و کوهستان‌ها یکی از مناطقی است که باید حفظ شود.

حیات مردم انارک وابسته به کوه دره انجیر است

احمد سعیدی انارکی فعال محیط‌زیست در گفت‌و گو با خبرنگار ایمنا در تشریح موقعیت منطقه دره انجیر انارک، اظهارمی کند: کوه دره انجیر در انارک واقع شده است و شهرستان نائین مرکز بخش انارک از نظر جغرافیایی بسیار وسیع، کویری و بیابانی است. در این منطقه رشته کوهی کم ارتفاع از شمال و شمال شرقی و به جنوب شرقی انارک ختم می‌شود.

وی می‌افزاید: زندگی ساکنان انارک به این رشته کوه وابسته است هوای مطلوبی دارد و بارندگی‌های بسیار سبب می‌شود آب‌های زیرزمینی افزایش یابد، دره انجیر بلندترین رشته کوه این ناحیه است که ارتفاع آن به دو هزار و ۵۰۰ متر می‌رسد و از نظر طبیعی مراتع غنی و انبوه بادام و پسته کوهی در این منطقه یافت می‌شود.

این فعال محیط زیست ادامه می‌دهد: بخشی از کوه دره انجیر با واگذاری قانونی به یک کارخانه سنگ شکن و آسفالت واگذار شده است و از کوه بهره‌برداری و سنگ استخراج می‌کنند و با تولید شن و ماسه برای تأمین آسفالت منطقه هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. بهره‌برداری این چنینی از کوه سبب شده است که طبیعت این ناحیه آسیب ببیند و پوشش گیاهی آن از بین برود.

وی تصریح می‌کند: مردم منطقه به این اقدامات که تخریب این کوه را درپی داشته است اعتراض دارند و اعتراض خود را در نامه‌ای آورده‌اند که سه هزار نفر از مردم انارکی ساکن یا خارج از انارک هم این نامه را امضا کردند و به نماینده شهرستان در مجلس شورای اسلامی ارجاع داده شد و این نامه به استانداری اصفهان رسیده است.

سعیدی انارکی خاطرنشان می‌کند: متأسفانه مسئولان به راحتی با این موضوع برخورد نکردند در حالی که این تخریب‌ها در حال آسیب به منطقه است، سازمان محیط زیست هم ادعا دارد به دلیل اینکه این منطقه جزو مناطق چهارگانه محیط زیست نیست نمی‌توانیم اقدامی انجام دهیم و اداره صمت نائین هم با این ادعا که این بهره‌بردار مجوز دارد اقدامی در این خصوص انجام نداده است، در حالی که نظر مردم این نیست که این کار غیرقانونی است بلکه مردم خواستار آسیب کمتر به منطقه هستند.

وی در خصوص این معضل، اظهار می‌کند: یکی از جایگزین‌ها برای این کار ضایعات معادن سنگ است، ضایعات جمع‌آوری شده می‌تواند از بیابان‌های اطراف به کارخانه سنگ شکن منتقل شود که این کار می‌تواند محوطه بیابانی را آزاد کند و این کارخانه سنگ شکن باعث تخریب کوه شود و چشم‌انداز و زیبایی‌های منطقه را با خراش‌هایی که در کوه ایجاد می‌کند ازبین می‌برد، بهتر است به صدور این مجوز رسیدگی دوباره شود و منطقه‌ای جایگزین برای این اقدام انتخاب شود که آسیب کمتری به همراه داشته باشد تا به اعتراض مردم هم اهمیت دهند.
کوه دره انجیر مدت مدیدی است که تخریب می‌شود

ابوالقاسم خیابانی شهردار انارک در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا می‌گوید: کوه دره انجیر با شهر انارک ۱۵ کیلومتر فاصله دارد و خارج از محدوده شهری است و به همین دلیل هیچ دخالتی در مناطق خارج از محدوده نداریم و مسئولیت مناطق خارج از محدوده شهرداری بر عهده بخشداری است.

وی با بیان اینکه شهرداری به فکر منافع شهر است و دخالتی در این موضوع ندارد، می‌افزاید: بیش از ۱۰ سال از تخریب این کوه می‌گذرد اما مردم امروز به این موضوع شاکی شدند در حالی که این بهره‌بردار و کارخانه آسفالت دارای مجوز از اداره صمت است و شن و ماسه و آسفالت شهر را تأمین می‌کند و مراجع مختلف دیگری مانند ادارات منابع طبیعی، بخشداری و صمت در این امر نظر می‌دهند.

پروژه نائین – انارک به نفع مردم منطقه است

محمدسرجوقیان معاون معادن اداره کل صمت استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: ۸۵۰ معدن در استان اصفهان پروانه بهره‌برداری دارند و درهمه شهرستان‌های استان اصفهان معدن وجود دارد اما تمرکز این معادن درشهرستان‌های نائین، خوروبیابانک، کاشان، نطنز و اردستان است، مواد معدنی استخراج شده هم شامل سنگ‌های تزئینی مانند مرمر، گرانیت، ترورتن، سنگ آهن، سرب، روی، طلا است و علاوه بر مواد معدنی خاک‌های صنعتی و مصالح ساختمانی هم استخراج می‌شود.

وی اضافه می‌کند: استان اصفهان یکی از بهترین استان‌های معدن‌خیز است و از نظر تعداد معادن رتبه اول را دارد، این استان در میزان تولید وذخایر رتبه پنجم را به خود اختصاص داده است، برای صدور مجوز و اجازه برداشت مواد معدنی بر اساس ماده ۴۴ قانون معادن استعلام‌های لازم از اداره منابع طبیعی و میراث فرهنگی، سازمان محیط زیست و ارگان‌های مربوطه دریافت می‌شود و سازمان صمت پروانه بهره برداری را صادر می‌کند.

معاون معادن اداره صمت استان اصفهان تصریح می‌کند: کوه دره انجیر در اختیار شرکت فردسازه است که پروژه احداث باند دوم نائین به انارک را در اختیار دارد، در سال ۱۳۹۵ هم موافقت‌نامه اداره کل راه و شهرسازی را اخذ کرد و برای تأمین مواد مورد نیاز جهت آسفالت کوه دره انجیر انتخاب شد و تا پایان سال ۹۹ هم فعالیت داشته است.

وی تصریح می‌کند: در سال جاری پروژه جدیدی از سوی اداره راهداری و حمل ونقل جاده‌ای برای لکه گیری هندسی و روکش آسفالت گرم در مسیر نائین به خوروبیابانک تعریف شده است و این پروژه در حال بررسی است و چنانچه موافقت‌نامه‌ها دریافت شود مجوز برداشت برای این پروژه صادر خواهد شد.

سرجوقیان خاطرنشان می‌کند: پروژه نائین به انارک برای مردم این ناحیه موضوعی حیاتی است و تصادفات منطقه‌ای را می‌تواند کاهش دهد، تمام مجوزهای قانونی برای کوه دره انجیر از ارگان‌های زیربط دریافت شده و مردم می‌توانند در صورت اعتراض برای لغو پروژه به اداره راهداری مراجعه کنند.
عدم هماهنگی دستگاه‌ها برای صدور مجوز معادن

علی رضایی خوزانی عضو انجمن محافظان محیط زیست پاکوه نائین و کارشناس ارشد محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: متأسفانه عدم هماهنگی در دستگاه‌های دولتی برای صدور مجوز به بخش دولتی و خصوصی از مشکلات عمده است و علت اصلی این موضوع ناشی از سوءمدیریت است.

وی می‌افزاید: در مناطقی که آسفالت برداشت می‌شود باید مناطق مختلف مورد بررسی و شناسایی قرار گیرد. برای ایجاد معادن باید به جاده دسترسی داشته باشند و نیازهای ابتدایی معدن را تأمین کنند. در کشور به معادن نیاز داریم و باید از منابع بهره‌برداری کنیم اما بهره‌برداری دارای شرایطی است و باید پایا و خردمندانه باشد اولین مرحله برای بهره برداری خردمندانه این است که مکان یابی به درستی انجام شود و مکان‌ها کمترین تخریب را ایجاد کنند.

عضو انجمن محافظان محیط زیست پاکوه نائین تصریح می‌کند: موضوع دیگر که اهمیت ویژه‌ای دارد حفاظت و بهسازی است که اصلاً مورد توجه قرار نگرفته است بهره‌داری تخریب را به همراه دارد اما بهره‌بردار باید در حین بهره‌برداری و در پایان کار محیط زیست اطراف منطقه را احیا کند اما سازمان مربوطه بهره‌بردار را ملزم به این کار نمی‌کند.

وی ادامه می‌دهد: راه‌حل‌ها در قوانین بیان شده‌اند و قرار نیست موضوع جدیدی به قوانین اضافه شود، قبل از صدور مجوز برای ایجاد کارخانه آسفالت باید منطقه ارزیابی زیست محیطی شود که این ارزیابی توسط مشاوران محیط زیست صورت می‌گیرد اما متأسفانه تخریب‌های گسترده و جانمایی‌های نادرست سبب اعتراض مردم انارک شده که اعتراض به حقی هم هست و تمام مشکلات این طرح باید بررسی شود و مسئولان پاسخگو باشند.

کوه دره انجیر منبع اصلی تغذیه قنات‌ها است

رضایی می‌افزاید: کوه دره انجیر منبع اصلی تغذیه قنات‌های اسماعیلان و دیگر قنات‌های انارک است، در این منطقه منابع خوب شکار وجود داشته و با توجه به شرایط ویژه مربوط به تمدن بیش از اسلام است، معادنی که تخریب فیزیکی دارند چشم‌اندازهای منطقه را از بین می‌برند و موانع بسیاری در گردشگری منطقه ایجاد می‌کنند.

وی در خصوص پوشش گیاهی و ارزش منطقه دره انجیر تصریح می‌کند: پوشش گیاهی دره انجیر به دلیل وجود درختچه‌های بادام کوهی، بنه، درختچه آویشن و گیاهان دارویی چون آنغوزه، قدومه، زیره سیاه، مریم گلی، اسطوخودوس و کاکوتی بی‌نظیر است، گونه‌های دیگری هم در این ناحیه می‌روید که برای مردم این منطقه ارزشمند است.

عضو انجمن محافظان محیط زیست پاکوه نائین خاطرنشان می‌کند: ارتفاع کوهستان و ساختار آن برای حیات‌وحش ارزشمند است اگر چه شکار گونه‌ها سبب شده جمعیت حیات‌وحش در انارک کاهش یابد اما این منطقه یکی از زیستگاه‌های اصلی قوچ و میش است، کل و بز هم در این منطقه دیده می‌شود و دامنه‌های آن برای آهوی کویری یا جبیر بسیار مناسب است تنوع پرندگان وحشی مانند کبک، دلیجه و چکاوک‌ها از این دسته‌اند.
منابع طبیعی از معادن خسارت دریافت می‌کند

این کارشناس ارشد محیط زیست اضافه می‌کند: منابع طبیعی در ازای بریدن درختچه خسارت‌های بسیار زیادی از معادن می‌گیرد و قبل از واگذاری معدن محدوده معدن را مشخص می‌کند در مناطقی که بهره‌برداری صورت می‌گیرد اگر مردم مطالبه دارند باید دقیق بررسی شود وسعت معدن چه مقدار است و در حد وسعت بهره‌برداری شود.

وی در خصوص تخریب مناطق توسط معادن تصریح می‌کند: معادن به درختچه‌ها، پوشش گیاهی، آبراه‌ها و منابع آبی صدمه می‌زند، اداره منابع طبیعی مسئول بررسی و دریافت خسارت‌ها است و توجه به این موضوع در طرح‌های مختلف این اداره دیده می‌شود همچنین باید به آلودگی صوتی، آلودگی پساب، تولید پسماند، زباله و باطله‌ها هم توجه شود، این مسائل بر اساس استانداردهای زیست محیطی کشور و استانداردهای بین المللی تعیین شده است.

رضایی اظهار می‌کند: برای اینکه تخریب پوشش گیاهی و درختچه‌ها به حداقل برسد باید تعیین مسیر صورت گیرد، بنابراین کارخانه آسفالت باید به منطقه دیگری منتقل شود که بعید به نظر می‌رسد و تخریب‌های صورت گرفته از بین نمی‌رود مگر اینکه بهره‌بردار متعهد شود منطقه را احیا کند که متأسفانه در ایران موضوع احیا تعریف نشده و این امر بزرگترین مشکلی است که با معادن وجود دارد و مردم منطقه باید هزینه‌هایی را متحمل شوند چون احیا و بهسازی انجام نشده است.
انفجار و تخریب در منطقه تفرجگاهی انارک

مسعود مطلبی رئیس سابق اداره صمت نائین و مدیرعامل شرکت توسعه معادن مبدا در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا می‌گوید: سابقه فعالیت‌های معدن کاوی در اطراف شهر انارک قدمتی بالغ بر چند هزار سال دارد و بالغ بر ۵۰ محدوده معدنی به ویژه آهن، مس و روی در این منطقه وجود داشته است و از سال‌های ۱۳۵۵ به بعد با خروج کارشناسان روسی و آلمانی اکتشافات ذخایر بزرگ معدنی کاهش یافت و اکثر مردم به شهرها مهاجرت کردند.

وی می‌افزاید: به جرأت می‌توان گفت اکثر استادکاران قدیمی و معدن کاران باتجربه انارکی در استخراج یا اکتشاف نقش داشته‌اند و چند سالی است که بحث واگذاری سنگ لاشه آهک در ضلع غربی شهر انارک و در مجاورت کوه دره انجیر سبب ناراحتی مردم شده و علت اصلی آن هم انفجار، تخریب و استخراج قسمتی از کوه مشرف به دره انجیر است چرا که این منطقه یکی از تفرجگاه‌های انارک است.

استخراج سنگ آهک در مناطق دیگر هم امکانپذیر است

مطلبی ادامه می‌دهد: ماده معدنی که در حال حاضر در محدوده معدنی دره انجیر انارک جهت تولید آسفالت از آن استفاده می‌شود یک نوع سنگ آهک است که به وفور در سراسر کشور و اطراف شهر انارک هم وجود دارد و در صورتی که قبل از واگذاری معدن به متقاضی، کارشناسان محترم سازمان صمت، منابع طبیعی و محیط زیست در حین بازدید اولیه دقت و دوراندیشی لازم را می‌داشتند قطعاً واگذاری این محدوده در این محل جهت انفجار و استخراج سنگ آهک که در سایر نقاط منطقه هم امکان پذیر بود صورت نمی‌گرفت و چشم‌انداز زیبای شمال و شمال شرق انارک را دگرگون نمی‌کرد.

مدیرعامل شرکت توسعه معادن مبدا می‌افزاید: متأسفانه واگذاری محدوده معدنی در حال حاضر اتفاق افتاده است و معدن کار نیز متحمل هزینه‌هایی جهت استخراج و باز نمودن سینه کار و استقرار ماشین‌آلات جهت تولید آسفالت شده است و چندین سال هم از فعالیت این شرکت می‌گذرد و خدمات ارزنده‌ای هم طی چند سال به منطقه داشته است.
لزوم واگذاری منطقه جدید به معدن‌کار دره انجیر

وی در خصوص راهکار کاهش تخریب در این منطقه می‌گوید: بنابراین ضروری است جهت کاهش تخریب منطقه ابتدا محدوده معدنی سنگ آهک یا لاشه آهکی مناسب به ویژه محدوده‌های آهک لاشه متعلق به سیمان انارک که عمدتاً غیرفعال و در اختیار سازمان صمت است به معدن‌کار واگذار شود و سازمان صمت و محیط زیست باید پروانه بهره‌برداری معدن را مجدد تمدید نکنند و تا زمان واگذاری محدوده معدنی جدید، معدن کار با حداقل ظرفیت و از افق‌های پایین دست به فعالیت خود ادامه دهد.

مطلبی در پایان خاطرنشان می‌کند: در صورتی که امکان حمل و جابجایی ماده معدنی از معادن سنگ ساختمانی یا غیرفعال اطراف انارک وجود دارد قسمتی از تأمین ماده معدنی خود را از این مناطق که به وفور هم هستند تأمین نمایند.